Zawory oddechowe to jedne z najbardziej powszechnych urządzeń zabezpieczających, stosowanych w wielu gałęziach przemysłu, np. w przemyśle petrochemiczno-rafineryjnym, wydobywczym, chemicznym czy budowlanym, dla substancji sypkich, gazów i cieczy. Ich główną funkcją jest zabezpieczenie zbiornika magazynującego przed jego rozerwaniem, do którego mogłoby dojść wskutek przekroczenia wewnątrz niego dopuszczalnego poziomu podciśnienia lub nadciśnienia (np. z powodu różnicy temperatur lub pompowania medium). Sposób działania zaworu oddechowego jest bardzo prosty, a ciśnienie wewnątrz zbiornika regulowane jest w sposób automatyczny.

Zawór oddechowy montuje się zazwyczaj na króćcu oddechowym lub króćcu buforowym znajdującym się u szczytu zbiornika. Do jego najważniejszych funkcji zaliczane są:

• hermetyzacja zbiornika  – pozwala na odseparowanie wnętrza zbiornika od zanieczyszczeń, których przedostanie się do jego wnętrza mogłoby doprowadzić do rozwoju niepożądanych mikroorganizmów. Dla zwiększenia ochrony przed zanieczyszczeniami stosuje się siatki zabezpieczające specjalnego rodzaju, można w tym celu wykorzystać również zawory wyprodukowane w najwyższym standardzie higienicznym, czyli filtrów oddechowych klasy sterylizującej. Zawór oddechowy pozwala również na ochronę zawartości zbiornika przed jego wylaniem się – np. w cysternach transportujących ciecze.
• ochrona przed oparami – zdarza się, że w zbiornikach magazynowane są produkty szkodliwe dla otoczenia lub substancje o nieprzyjemnej woni. Zawór oddechowy pełni w takiej sytuacji funkcję zabezpieczającą przed wydostawaniem się oparów z wnętrza zbiornika. W przypadku, gdy w zbiorniku znajdują się substancje łatwopalne, np. produkty naftowe, lub substancje o wysokim stopniu wybuchowości, zawory mogą zostać wyposażone w specjalny bezpiecznik przeciwogniowy lub antydetonacyjny.

Zawory oddechowe dzielą się na dwa główne typy, co ma związek z kierunkiem ich przepustowości:

• zawory nadciśnieniowe – odprowadzające nadmiar gazu z wnętrza zbiornika, zapobiegające eksplozji;
• zawory podciśnieniowe – wyrównujące niedobór gazu wewnątrz zbiornika, zapobiegające implozji.

Na rynku istnieją też zawory dwustronnego działania, tj. zawory nadciśnieniowo-podciśnieniowe.

Zawory, w zależności od tego, jaki produkt magazynowany ma być w zbiorniku, mogą być wykonane z materiałów różnego rodzaju, np. stali kwasoodpornej, aluminium, stali węglowej, tytanu lub tworzyw sztucznych tj. PCV, polietylenu czy polipropylenu. W razie konieczności zawór oddechowy może zostać wyposażony w odpowiednio dobrany płaszcz grzejny, co pozwoli na jego użytkowanie również na zewnątrz.

Do największych autów zaworów oddechowych należą przede wszystkim ich wysoka skuteczność, niskie koszty zakupu i eksploatacji, a także łatwość montażu.