Przepustnice oraz regulatory przepływu stosuje się wszędzie tam, gdzie istnieje potrzeba kontrolowania wielkości przepływu powietrza. Elementy te charakteryzują się zmiennym, możliwym do zdefiniowania oporem przepływu.

Większość z tych urządzeń przeznaczona jest do montażu w instalacjach wentylacyjnych. Prawidłowe zaprojektowanie i wykonanie sieci przewodów wymaga wyrównania ciśnienia w poszczególnych jej częściach, co może być realizowane poprzez odpowiedni dobór oporów przepływu w poszczególnych gałęziach sieci bez użycia dodatkowych urządzeń regulacyjnych lub zastosowanie kryz dławiących w węzłowych punktach instalacji.

Takie rozwiązania, choć są niewątpliwie dobre i ekonomiczne, wymagają szczególnej staranności w procesie projektowania oraz montażu sieci. Zapewnienie odpowiednich parametrów sieci wymaga postępowania dokładnie według zaleceń projektu, co może utrudniać lub nawet uniemożliwiać dokonywanie korekt w zaplanowanej trasie prowadzenia przewodów, lub konfiguracji elementów wentylacyjnych stosowanych w danym układzie.

Odpowiedni przepływ powietrza wentylacyjnego w poszczególnych gałęziach systemu może zostać także zapewniony dzięki wykorzystaniu przepustnic. Stosowanie tych urządzeń ułatwia znacznie proces projektowania, jednakże wiąże się zwykle z koniecznością regulacji sieci po jej wykonaniu. Przepustnice są także elementem pow-szechnie wykorzystywanym w budowie central klimatyzacyjnych.

Innym sposobem utrzymywania odpowiednich oporów oraz wynikających z nich wielkości wydatku powietrza w instalacji jest stosowanie regulatorów przepływu. Regulatory utrzymujące stały przepływ powietrza w przewodzie znajdują coraz większe zastosowanie, szczególnie w nowoczesnych systemach klimatyzacyjnych.

Rys. 1. Przepustnice jednopłaszczyznowe prostokątna (SMAY) i okrągła (TROX)

Przepustnice

W ofercie producentów elementów wentylacyjnych występuje wiele typów przepustnic powietrza zarówno dla przewodów okrągłych jak i prostokątnych.

Rys. 2. Przepustnice prostokątne wielopłaszczyznowe przeciwbieżne. Regulacja przesłony kółkami zębatymi (SMAY) i cięgnami (TROX)

Regulatory przepływu

Regulatory przepływu dla instalacji o stałym wydatku nawiewanego powietrza (CAV).

W przypadku instalacji klimatyzacyjnych o stałym wydatku nawiewanego powietrza funkcja dostosowania się systemu do zmiennego obciążenia cieplnego pomieszczenia realizowana jest za pomocą zmiany temperatury nawiewu przy zachowaniu niezmiennego strumienia powietrza dostarczanego do tego pomieszczenia. Odcinanie lub odcinanie poszczególnych odgałęzień instalacji w trakcie eksploatacji obiektu powoduje zmianę ciśnienia oraz ilości przepływającego powietrza w pozostałej jej części. Żeby wyeliminować konieczność angażowania czynników zewnętrznych, takich jak obsługa czy system automatyki, niezbędnych do regulacji sieci za pomocą przepustnic, stosuje się regulatory przepływu.

Regulatory przepływu dla systemów CAV pozwalają na utrzymanie stałej ilości nawiewanego powietrza samoczynnie, bez konieczności dostarczenia energii zewnętrznej. Składają się one zazwyczaj (w wykonaniu zarówno dla przewodów okrągłych, jak i prostokątnych) z obudowy, przepustnicy jednopłaszczyznowej oraz mechanicznego układu regulacyjnego wykorzystującego siły towarzyszące przepływowi powietrza. Urządzenie pełni swoją funkcję dzięki układowi regulacyjnemu, który opiera się, w zależności od producenta, na systemie elementów sprężystych, często połączonych z mieszkami zmieniającymi swoją objętość pod działaniem napływu powietrza. Zmiana ciśnienia jest impulsem do samoczynnego dostosowania położenia przepustnicy do takiego, jakie zagwarantuje utrzymanie wymaganego, stałego wydatku powietrza. Zadany przepływ może być ustawiony ręcznie na skali znajdującej się na zewnątrz regulatora, jak też zdalnie, za pomocą siłownika elektrycznego.

Rys. 3. Regulator przepływu dla systemu CAV typu RN (TROX TECHNIK)

Regulatory przepływu dla systemów o zmiennym wydatku nawiewanego powietrza (VAV)

Regulatory przepływu są kluczowymi elementami instalacji klimatyzacyjnej ze zmiennym wydatkiem nawiewanego powietrza. W systemie tym strumień objętości powietrza dostarczanego do pomieszczenia zmieniany jest w zależności od występującego w danym miejscu obciążenia cieplnego. Urządzeniami odpowiedzialnymi za prawidłowe działanie takiego układu są właśnie regulatory przepływu. 

Regulator przepływu dla instalacji VAV składa się z obudowy, przepustnicy oraz z układu sterującego: siłownika, regulatora elektronicznego lub pneumatycznego, przetwornika różnicy ciśnień, jak też ze służącego do pomiaru przepływu elementu spiętrzającego (np. kryzy pomiarowej) lub systemu rurek pomiarowych. Konstrukcja przepustnicy zależna jest od rodzaju sieci, z którą współpracuje regulator. W przypadku przewodów okrągłych zwykle jest to przepustnica jednopłaszczyznowa, a do kanałów prostokątnych najczęściej stosuje się przepustnice wielopłaszczyznowe.

Różnica ciśnień zmierzona przez element pomiarowy przekazywana jest za pośrednictwem przetwornika do regulatora. Tutaj porównywana jest ona z wartością zadaną ustalaną za pomocą regulatora temperatury w pomieszczeniu. Odchyłka regulacji powoduje zadziałanie siłownika ustawiającego przepustnicę w odpowiedniej pozycji.

Rys. 4. Schemat ideowy regulatora przepływu dla systemu VAV